(Tô Thanh Gương chuyển ngữ từ tác phẩm
The Everyday Catholic – Martin Harrison, O.P. – Roman Catholic Books)
Hội Thánh đặt cuộc đời các Thánh trước mắt chúng ta không phải chỉ để tôn vinh các ngài, nhưng c̣n để cho chúng ta thấy được những lư tưởng trọn lành hầu làm gương cho đời sống của chúng ta. Tuy nhiên, trong khi chúng ta ngưỡng mộ các ngài, có những vị làm chúng ta phải sợ bởi v́ cuộc đời cực kỳ khắc khổ của các ngài -- những việc hăm ḿnh khắt khe -- mà con người nói chung, mang bản tính thường yếu đuối, rất khó làm theo. Tuy vậy, có một vị thánh tuyệt hảo nhất trên tất cả các thánh, đó là Đức Maria, Mẹ Thiên Chúa, theo sự hiểu biết chung, đă không sống một lối sống khắc khổ như vậy; Mẹ đă sống một đời sống con người rất b́nh thường, nhưng lại vượt trên hết tất cả các vị thánh khác của Chúa. V́ vậy Mẹ Maria là một gương mẫu lư tưởng nhất cho chúng ta noi theo bắt chước. Chọn lựa chính Mẹ Thiên Chúa tinh tuyền không hề phạm tội để noi gương bắt chước có phải là một hành động thái quá không? Chúng ta có với cao quá không? Mẹ không hề phạm tội; chúng ta cũng có thể không bao giờ phạm tội nữa trong quăng đời c̣n lại của ḿnh nếu chúng ta sống hoàn toàn tương hợp với ơn thánh Chúa như Mẹ Maria. Như Mẹ Maria đă hoàn toàn và không chút do dự trao ḿnh cho tác động của ơn sủng, chúng ta cũng có thể làm như vậy. Chính trong việc này, hơn hết tất cả mọi sự, mà Mẹ Maria là gương mẫu cho chúng ta.
Việc Mẹ được thụ thai vô nhiễm nguyên tội, được chọn làm Mẹ Thiên Chúa, là một mầu nhiệm của Thiên Chúa hằng sống. ‘Đấng Toàn Năng đă làm cho tôi những việc cao vời.’ Tuy nhiên, cũng như tất cả các thánh khác, sự thánh thiện của Mẹ, ở một nghĩa nào đó, là do cố gắng riêng của Mẹ, và bí quyết nên thánh của Mẹ là do việc Mẹ hoàn toàn vâng phục, cũng như chấp nhận, thánh ư Chúa. ‘Xin thực hiện nơi tôi những ǵ ngài nói’. Cho dù bất cứ việc ǵ xẩy ra Mẹ đều chấp nhận là thánh ư Chúa, và uốn ư riêng của ḿnh theo ư Chúa. Nếu chúng ta làm như vậy, chúng ta cũng thật sự nên thánh. Sức thu hút độc đáo từ cuộc đời Đức Mẹ đó là tính cách đơn sơ giản dị tự nhiên; chưa ai đă từng nghe nói Mẹ tự ḿnh làm những việc đền tội gắt gao nào; làm những việc bác ái vĩ đại nào, hay làm bất cứ công việc to tát nào về bề ngoài. Đức Mẹ của chúng ta là một phụ nữ lấy chồng; là vợ của một con người lao động, hằng ngày lo lắng săn sóc cho những nhu cầu của chồng và Con; Mẹ bận bịu với những việc nội trợ tầm thường: nấu nướng, giặt giũ, dọn dẹp và may vá. Gia đ́nh thánh này, theo cái nh́n bề ngoài, là một gia đ́nh b́nh thường không một chút ǵ khác biệt với những gia đ́nh khác trong xóm cả.
Giờ đây chúng ta hăy tạm gác qua khía cạnh siêu nhiên của cuộc đời Đức Mẹ, và hăy cân nhắc cuộc đời của Mẹ theo cái nh́n của họ hàng và thân hữu, những người đă từng biết Mẹ. Từ khi tuổi c̣n rất trẻ, Mẹ đă đính hôn với Giuse, một anh thợ mộc. Mẹ thể hiện tấm ḷng nữ nhi nhân hậu thường t́nh của ḿnh qua việc hối hả đến thăm chị họ của Mẹ là Elizabeth. Đến đúng thời điểm Mẹ hạ sinh con ḿnh, để cứu mạng Con, Mẹ được Thánh Giuse đem sang Ai Cập và sinh sống ở đó một thời gian, và chúng ta không biết ǵ thêm về những chi tiết khác của cuộc đời các vị. Có biết bao những người mẹ khác cũng đă phải từng rời bỏ đất nuớc và bạn bè ḿnh v́ gia đ́nh. Khi trở về quê hương, Mẹ lại tiếp tục an phận với một cuộc sống làng quê. Từ đó chúng ta lại không biết ǵ hơn, cho đến lúc Chúa Con lên mười hai tuổi, khi Người đi lạc ở Giêrusalem mất ba ngày. Việc con nít đi lạc làm bố mẹ lo âu th́ đâu có ǵ là lạ. Sau khi được t́m thấy, Chúa Con cũng trở về nhà với cha mẹ ‘và sống tuân phục các ngài.’ Câu ngắn gọn này trong Phúc Âm bao gồm thời gian mười tám năm kế tiếp, nhưng cũng trong thời gian đó h́nh như Thánh Giuse qua đời, và Chúa Con trở nên một thanh niên, và chắc hẳn là người đi làm mang tiền về cho mẹ. Cuộc đời công khai của Chúa được khởi đầu bằng một chi tiết rất thông thường trong đời sống, đó là khi Chúa và Mẹ được mời đến dự một đám cưới. C̣n lại suốt trong ba năm Chúa đi rao giảng chúng ta biết rất ít về Mẹ; những dữ kiện có được cho thấy rằng Mẹ đă theo Con Mẹ trong những cuộc hành tŕnh đi rao giảng, vấn đề ai cũng có thể đoán được. Sau khi Chúa lên trời Mẹ sống thêm một thời gian nữa, cũng một cách rất ẩn dật, không tham gia một cách công khai (như chúng ta có thể suy biết) trong việc truyền bá Phúc Âm, tuy nhiên Mẹ vẫn luôn tỏ ra trợ giúp tất cả, bằng tâm t́nh cảm thông và bằng lời cầu nguyện, với tư cách là vị hiền mẫu của Giáo Hội sơ khai, cho đến khi Thiên Chúa gọi Mẹ về với Ngài.
Nếu nh́n theo chiều kích trên đây th́ cuộc đời một con người đơn giản như Mẹ Maria cũng chỉ như hằng bao triệu người mẹ khác. Tuy nhiên khi nh́n theo chiều kích thiêng liêng th́ Mẹ khác biệt biết bao! Mẹ Maria chính thực là một gương mẫu tuyệt hảo cho mỗi người, bởi v́ Mẹ chỉ cho chúng ta để làm thế nào, bởi việc tuyệt đối tuân phục Thiên Chúa, một cuộc sống nhân loại bề ngoài xem ra b́nh thường ấy lại có thể trở nên phương tiện đạt đến tầm mức trọn hảo siêu nhiên là những ǵ cả chúng ta cũng cần phải thực hiện nữa: ‘Các con hăy nên trọn lành, như Cha các con trên trời là Đấng Trọn Lành.’
Như vậy, vấn đề có thể được đặt ra ở đây là: làm cách nào chúng ta có thể đem gương sáng này để áp dụng một cách thích ứng vào đời sống của ḿnh. Chúng ta có thể làm ǵ để bắt chước một người nữ đă hết sức xứng đáng với câu nói rằng Người là ‘niềm vinh phúc duy nhất cho nhân loại sa ngă’? Chúng ta hăy thận trọng trong việc t́m lấy một câu trả lời chí lư và hữu hiệu, câu trả lời được chất chứa nơi cái nh́n của Mẹ Maria về cuộc đời trong tương quan với Thiên Chúa. Có một vị giảng thuyết kia, trong khi đang nói với thành phần con cái Đức Mẹ, đă vấp phải lỗi lầm về lập luận ngớ ngẩn sau đây: ‘Đức Mẹ không bao giờ hút thuốc lá, cho nên các anh chị em cũng không nên hút.’ Đó là một chuẩn mực tức cười về tác hành; căn cứ vào cái luận kết ấy người ta thấy được tính cách ngớ ngẩn của nó. Nếu chúng ta gạt bỏ ra khỏi đời sống ḿnh tất cả những ǵ mà Mẹ Maria đă không làm – dĩ nhiên ngoại trừ việc phạm tội – chúng ta sẽ tự đặt ḿnh vào một hoàn cảnh oái ăm trong cái bối cảnh của cuộc sống hiện nay. Có vô số những chi tiết trong đời sống và cả một nền văn hóa chúng ta đang sống hiện nay nữa, là những ǵ hoàn toàn xa lạ đối với Mẹ Maria ở vào thời Mẹ sống. Tuy nhiên câu hỏi chính yếu và thực tế về những việc như vậy đó là: Mẹ Maria sẽ cư xử thế nào nếu Mẹ sống trong vào thời của chúng ta? Qua 2000 năm và ở những miền đất khác nhau, nhiều phong tục tập quán và lối sống đă thay đổi. Cho dù vậy, thay đổi th́ thay đổi, lề luật của Thiên Chúa và bổn phận của chúng ta đối với Người vẫn không hề đổi thay; trời và đất có qua đi, nhưng lời Chúa th́ không. Chính trong thái độ của Đức Mẹ đối với những lề luật ấy và đối với chính Thiên Chúa, cùng với việc áp dụng điều này trong đời sống hằng ngày của Mẹ, mà chúng ta phải noi gương bắt chước Đức Mẹ. Chúng ta không bị buộc phải trở ngược lại với những ngày tháng mà Mẹ đă sống, nhưng chúng ta phải đem Mẹ đến với đời sống của chúng ta hiện nay. Chúng ta nên tập thói quen luôn tự hỏi ḿnh: Mẹ Thiên Chúa liệu có làm điều mà tôi đang dự tính làm hay chăng? Nếu chúng ta thấu hiểu được người tỳ nữ này của Chúa ở một mức độ nào đó, lương tâm của chúng ta sẽ dễ dàng t́m thấy được câu trả lời.
Mẹ Maria chắc chắn không phải là một người chuyên làm cho người khác mất vui. Ở bữa tiệc cưới Cana, khi để ư thấy không c̣n rượu nữa và đoán rằng có thể v́ vậy mà chủ tiệc sẽ vô cùng mắc cỡ với khách, như mây mù giăng phủ trên niềm vui của họ, Mẹ liền kêu cầu với Con ḿnh và Người đă làm phép lạ để đáp ứng hoàn cảnh thiếu hụt này. Cứ để cho những ai tự hào ḿnh là người sống đức độ chừng mực và những kẻ có đầu óc hạn hẹp thường hay làm cho người khác mất vui cảm thấy bất b́nh đi! Mẹ Maria không bao giờ ngăn cản, c̣n khuyến khích nữa là khác, những thú vui hồn nhiên. Mẹ biết cảm tạ những điều tốt lành Thiên Chúa ban cho con người dùng, Mẹ chỉ không lạm dụng nó như chúng ta thường làm. Như vậy chúng ta hăy cứ bắt chước Mẹ giúp cho người khác đỡ bị xấu hổ, bằng cách làm cho họ được hạnh phúc hơn nữa với những ư tưởng tốt lành, tránh việc phê b́nh chỉ trích. Nếu như Mẹ Maria đang sống ở thời chúng ta, Mẹ có cầm uống một tách trà không? Dĩ nhiên là có: Mẹ sẽ làm như những người khác trong những việc b́nh thường của cuộc sống. Tuy nhiên, Mẹ sẽ không bao giờ cầm một tách trà ở một cuộc trao đổi thiếu bác ái khi đi nói xấu người khác. Có câu nói rằng: ‘Cứ đặt ra hai cái ghế, hai tách trà, và hai người đàn bà – th́ có nước xin Chúa cứu cái cộng đoàn này!’ Ít ra chúng ta được biết chắc rằng trường hợp này sẽ không bao giờ xảy ra nếu Mẹ Maria là một trong hai người đàn bà ấy, hoặc cả hai bà đều cố gắng áp dụng gương của Đức Mẹ vào đời sống của ḿnh. Mẹ sẽ một là sử dụng các tặng ân Thiên Chúa ban, hai là tránh không sử dụng những ân ban ấy cho lợi ích riêng của Mẹ; Mẹ không bao giờ ngăn cản người khác trong việc sử dụng những tặng ân ấy. Duy chỉ đối với những ǵ là tội hoặc đưa đến tội th́ Đức Mẹ không bao giờ có phần trong đó mà thôi.
Nếu Đức Mẹ cũng sống ở một trong những hè phố tân thời thuộc giới lao động của chúng ta, Mẹ sẽ không được ai để ư đến, ngoại trừ đức tính dịu dàng và tốt lành của Mẹ. Mẹ cũng sẽ bận với việc trong nhà, cũng đi mua các thứ, nấu những bữa ăn, giữ nhà cửa gọn gẽ và sạch sẽ; và căn nhà của Mẹ sẽ là một mái ấm thật sự. Mẹ sẽ không bao giờ bị bắt gặp bàn tán nói xấu ai trước cửa nhà, hay phê b́nh chỉ trích người lối xóm. Mẹ không bao giờ ngụy biện ḿnh cho rằng ḿnh là một con người nào khác, mà chính là vợ một người lao động, không phô trương hay giả h́nh, an phận với tất cả những ǵ Chúa đă ban cho Mẹ. Luôn bác ái với tất cả mọi người, giúp đỡ những ai cần giúp, săn sóc người đau yếu bệnh nạn, giao tiếp với hàng xóm láng giềng, làm những việc lành mà không gây cản trở ai, làm một hiền thê và hiền mẫu – đó sẽ là cuộc sống của Mẹ ngày nay, cũng như ngày xưa ở Nazareth vậy.
Cũng cần phải thay đổi và nên ăn mặc theo thời trang để khỏi bị lập dị; tuy nhiên, cần phải ở một mức độ quân b́nh tốt đẹp giữa lối thời trang quá lố và quê mùa. Chúng ta có thể chắc rằng Mẹ Maria sẽ luôn chọn lựa ở mức quân b́nh đó, vẫn luôn đứng đắn và không diêm dúa, không phải người ăn mặc mốt nhất nhưng cũng không lỗi thời.
Như thế là cách chúng ta nên noi gương bắt chước Đức Mẹ; bằng cách luôn luôn tránh những ǵ là tội hay dịp tội, luôn chăm chỉ trong công việc chúng ta phải làm, bác ái và đắc lực đối với mọi người, không bao giờ làm ai mất vui hay cản trở những việc giải trí lành mạnh của người khác; bằng cách nuôi dưỡng đức khiêm nhường, không gây trở ngại cho ai, hay đề cao ḿnh khi đóng góp ư kiến; bằng cách biểu lộ một tư cách đứng đắn dè dặt và ư tứ trong cách ăn mặc; nói tóm lại, bằng cách làm một con người b́nh thường với tất cả dáng dấp bề ngoài, nhưng bao giờ cũng nhận thức được trách nhiệm của ḿnh đối với Thiên Chúa và mục đích thực sự của đời sống. Trong sự khôn ngoan đời đời của ḿnh, Thiên Chúa đă đặt chúng ta nơi chúng ta đang ở, ban cho chúng ta một cuộc sống riêng biệt để chúng ta sống, trao cho chúng ta một công việc ǵ đó phải làm, việc bổn phận phải chu toàn, cùng với những ǵ người khác cần đến chúng ta. Cũng như Mẹ Maria, đó là những thứ tầm thường mà chính từ đó Chúa muốn chúng ta thích ứng cả cuộc đời của ḿnh để phụng sự và yêu mến Chúa. Cũng như Mẹ Maria, chúng ta cũng phải sẵn sàng trong mọi hoàn cảnh để thưa với Chúa: “Này con là tôi tớ Chúa; xin hăy thực hiện nơi con theo lời Chúa phán”.
Lễ Ḿnh Máu Thánh Chúa
29 tháng 5, 2005
Tô Thanh Gương